Đó là ý kiến của ông Đặng Thuần Phong, phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, cùng một số chuyên gia khi trao đổi cùng Tuổi Trẻ về những thông tin mới nhất từ phía Bộ LĐ-TB&XH. Cụ thể, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cho rằng đang sửa đổi các quy định liên quan, sửa đổi Luật bảo hiểm xã hội với 11 nhóm chính sách cải cách bảo hiểm, giảm dần thời gian đóng bảo hiểm xã hội, có thể từ 20 năm xuống còn 15 năm và tiến tới 10 năm.
Nguy hiểm cho chính sách an sinh
Xem thêm: Nhận bảo hiểm xã hội 1 lần
* Ông nhìn nhận đâu là nguyên nhân chính của việc rút bảo hiểm xã hội một lần ngày càng gia tăng trong thời gian gần đây?
– Theo báo cáo, trong 5 tháng đầu năm nay, số người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần lên tới 496.000 người, tăng so với cùng kỳ là 0,25%. Xu thế dự báo sẽ còn tăng lên bởi lẽ có tác động của dịch, khó khăn trong kinh tế – xã hội và biến động của thị trường lao động.
Đặc biệt sau dịch thì biến động trong thị trường lao động thay đổi nhiều, cơ hội việc làm nhiều nhưng số không trở lại thị trường lao động cũng nhiều, nên tạo tâm lý lan tỏa việc rút bảo hiểm xã hội một lần. Nói chi tiết hơn thì trước hết, do người lao động khó khăn, thiếu tích lũy nên khi kinh tế khó khăn, có biến cố nhỏ thôi là có thể rút bảo hiểm xã hội một lần để khắc phục khó khăn trước mắt.
* Ngoài chuyện khó khăn là dễ thấy thì còn nguyên nhân nào khác không, thưa ông?
– Chính sách của chúng ta hiện tại còn dễ dàng nên khi rút một lần sẽ có lợi hơn dẫn đến một bộ phận rất hiểu biết và lạm dụng chính sách này. Khi tham gia bảo hiểm được 4 – 5 năm, trước năm 2014 thì mỗi năm được nhận 1,5 tháng lương, sau 2014 thì mỗi năm được 2 tháng lương. Vì thế, khi rút bảo hiểm xã hội một lần, thêm cả bảo hiểm thất nghiệp, rồi trở lại tham gia thị trường lao động và đóng bảo hiểm thì sau đó họ vẫn được hưởng bảo hiểm xã hội. Thực tế này khiến một bộ phận người tham gia bảo hiểm xã hội lợi dụng và rút sổ một lần.
Tìm hiểu thêm: Thủ tục cấp lại sổ bhxh bị mất 2021
Chưa kể tình trạng thu mua sổ bảo hiểm xã hội, cho thuê, hoặc vay, sử dụng sổ bảo hiểm xã hội để thế chấp, sau đó bị ép phải rút bảo hiểm xã hội một lần để trả nợ như mua bán lúa non.
Mặc dù có những tình trạng này nhưng chưa có cơ sở hành lang pháp lý nào để xử lý, cũng chưa có chế tài nên một số đã lợi dụng, ép người lao động làm thủ tục rút bảo hiểm xã hội một lần. Quan trọng là nhận thức của người lao động chưa hiểu rõ, nơi biết thì lạm dụng, nơi chưa hiểu thấu thì khi bị xúi giục, hoặc khi khó khăn là rút bảo hiểm.
Thêm vào đó, thực tế nhiều nơi đóng bảo hiểm xã hội cũng không đúng với mức lương thực của người lao động, chỉ đóng theo mức lương khu vực mà Nhà nước quy định. Đây là thiệt thòi cho người lao động rất lớn cần có hướng xử lý.
* Theo ông, có những hệ lụy nào có thể xảy ra khi người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần cho cả người lao động và cơ quan quản lý?
– Thực trạng người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần là quá đáng lo ngại vì nếu có thêm nhiều trường hợp nữa có thể phá vỡ ý nghĩa của bảo hiểm xã hội, làm cho an sinh xã hội không đạt được mục tiêu đề ra. Nếu số người hưởng bảo hiểm xã hội một lần ngày càng nhiều, rồi nhiều hơn số tham gia bắt buộc thì không thể cân đối được quỹ bảo hiểm xã hội. Bên cạnh đó, người hưởng bảo hiểm xã hội một lần sẽ mất cơ hội về sau, khi nghỉ hưu không có chế độ nào thì rất nguy hiểm cho chính sách an sinh của bất kỳ quốc gia nào.
Với cơ quan nhà nước, chính sách bảo hiểm xã hội sẽ không thể phát huy được hiệu quả, tác dụng là chia sẻ và đảm bảo lưới an sinh cho mọi người. Hệ lụy này rất lớn bởi có thể phá vỡ những mục tiêu mà chúng ta đặt ra trong việc chăm lo cho người dân, đe dọa mục tiêu về tỉ lệ thực hiện bảo hiểm xã hội. Như vậy việc đóng và chia sẻ của bảo hiểm xã hội phục vụ con người với mục tiêu phủ kín bảo hiểm xã hội cho người dân sẽ không đạt được.
Đây là vấn đề nhức nhối, đòi hỏi có giải pháp để xử lý vấn đề này trong thời gian tới.
Cần có các gói hỗ trợ khác
Đọc thêm: Thời gian nhận bảo hiểm that nghiệp lần 1
* Về ý kiến mới đây của Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung, cho biết đang sửa đổi các quy định liên quan, sửa đổi Luật bảo hiểm xã hội với 11 nhóm chính sách cải cách bảo hiểm, giảm dần thời gian đóng bảo hiểm xã hội, có thể từ 20 năm xuống còn 15 năm và tiến tới 10 năm, ông có suy nghĩ gì?
– Thông tin được nêu ra như trên là quan điểm của bộ trưởng, còn Chính phủ chưa trình hướng sửa đổi chính sách này với Quốc hội. Nhưng có thể đặt ra ngay một câu hỏi, ví dụ trường hợp áp dụng trong 10 năm thì có thể mức đóng bảo hiểm xã hội phải khác, vậy người lao động có chấp nhận không?
Tôi nghĩ, việc rút ngắn thời gian đóng bảo hiểm xã hội là một giải pháp để chúng ta mở rộng độ bao phủ bảo hiểm xã hội nhưng sẽ không thể giải quyết căn cơ bài toán này. Để giải quyết thì quan trọng là nhận thức của người lao động, rồi những quy định về kỹ thuật trong chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần cần phải tính toán lại.
Theo đó, có thể cho phép người lao động được nhận phần do người lao động đóng, còn phần doanh nghiệp đóng thì giữ lại để thực hiện các gói an sinh khác, chia sẻ cho những đối tượng khác.
* Còn vấn đề tái cơ cấu đội ngũ lao động được đặt ra như thế nào để người lao động đóng bảo hiểm rồi thì không phải lo cơm áo gạo tiền trước mắt, không phải nghĩ đến việc rút bảo hiểm một lần?
– Đây thực sự là bài toán khó vì lao động có tay nghề cao, kỹ năng tốt, có lương tốt, đóng bảo hiểm và tích lũy được chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ. Trong khi lao động phổ thông, theo mùa vụ, lao động bị thâm dụng lao động có lương không cao, rồi cơm áo gạo tiền, con em đi học, thuê nhà… gói gọn trong đồng lương chỉ đủ sống. Nên khi gặp sự cố, biến cố nhỏ cũng có thể xử lý bằng cách rút bảo hiểm xã hội.
Vì vậy phải có giải pháp là các gói hỗ trợ người lao động. Gói đó đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, như lúc khó khăn thì ngân hàng chính sách cho vay, hoặc liên đoàn lao động đứng ra bảo trợ cho người lao động; hoặc doanh nghiệp có quỹ trách nhiệm xã hội để hỗ trợ người lao động.
Nhận thức của người lao động cũng rất quan trọng, cần cố gắng phấn đấu vì nếu rút bảo hiểm xã hội một lần sẽ rất thiệt thòi cho họ và gia đình, xã hội.
Đọc thêm: Hướng dẫn đăng ký bảo hiểm thất nghiệp
