Trong điều kiện ngày nay, pháp luật trở thành công cụ hàng đầu quan trọng và có hiệu quả nhất, công cụ không thể thay thế để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội, pháp luật không đơn thuần là công cụ quản lý nhà nước mà còn được xác định là công cụ để mỗi người tự bảo vệ lợi ích của mình công cụ điều chỉnh các mối quan hệ giữa người với người trong cuộc sống nhằm thiết lập duy trì bảo vệ trật tự của đời sống chung. Liên quan đến pháp luật có nhiều thuật ngữ mà nhiều người chưa nắm rõ, một trong số đó là khái niệm Chế định pháp luật là gì?
Trong bài viết này, chúng tôi xin chia sẻ đến bạn đọc những nội dung liên quan đến câu hỏi Chế định pháp luật là gì?
Xem thêm: Chế định pháp luật là gì
Nội dung chính
Khái niệm chế định pháp luật là gì?
Chế định pháp luật là tập hợp bao gồm một nhóm quy phạm pháp luật điều chỉnh một nhóm quan hệ xã hội có liên quan mật thiết với nhau.
Tính chất chung của mỗi nhóm quan hệ xã hội đòi hỏi phải có những nhóm quy phạm pháp luật tương ứng để điều chỉnh.Việc xác định đúng tính chất nhóm của quan hệ xã hội là vấn đề có ý nghĩa, quan trọng trong việc hình thành chế định pháp luật. Cũng tồn tại chế định pháp luật của ngành Luật gồm nhóm các quy phạm pháp luật điều chỉnh nhóm quan hệ xã hội thuộc một lĩnh vực liên quan đến cùng một ngành luật, chẳng hạn như chế định công dân trong ngành Luật hiến pháp.
Cũng có chế định pháp luật liên quan đến ngành luật gồm nhóm quy phạm pháp luật điều chỉnh nhóm quan hệ xã hội thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau liên quan đến nhiều ngành luật khác nhau chẳng hạn chế đỉnh tập tập chế định hợp đồng liên quan đến cả ngành luật dân sự, Luật thương mại, cũng như ngành luật lao động.
Nghĩa chung và rộng là những yếu tố cấu thành cơ cấu pháp lý của thực tại xã hội và nghĩa hẹp là tổng thể các quy phạm, quy tắc của một vấn đề pháp lý.
Đọc thêm: điều 123 bộ luật dân sự 2015
Theo nghĩa hẹp, Ví dụ: ngành luật dân sự có các chế định pháp luật như chế định quyền sở hữu, chế định thừa kế, chế định quyền tác giả, chế định hợp đồng,… Ngành luật lao động có những chế định hợp đồng lao động, nội quy lao động, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi…Ngành luật hình sự có các chế định như các tội xâm phạm an ninh quốc gia; các tội xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự của con người; các tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân…
Theo nghĩa rộng, ví dụ chế định hợp đồng. Thì chế định này xuất hiện trong nhiều ngành luật khác nhau, ví dụ luật dân sự, luật lao động, luật dân sự…
Đặc điểm chế định pháp luật
Chế định pháp luật là tập hợp bao gồm một nhóm quy phạm pháp luật điều chỉnh một nhóm quan hệ xã hội có liên quan mật thiết với nhau. Các nhóm quan hệ xã hội giống nhau sẽ được điều chỉnh bởi những quy phạm, và những quy phạm đó được gọi là chế định pháp luật. Ví dụ: để điều chỉnh các quyền nghĩa vụ của công dân thì pháp luật có chế định về công dân, tức là chế định về công dân bao gồm các quyền và nghĩa vụ của công dân …
Có chế định pháp luật chỉ liên quan đến một ngành luật riêng biệt, cũng có chế định điều chỉnh những nhóm quan hệ xã hội liên quan đến nhiều ngành luật khác nhau. Ví dụ chế định công dân chỉ thuộc thuộc ngành luật Hiến pháp, tuy nhiên ví dụ chế định về Hợp đồng thuộc sự điều chỉnh của nhiều ngành luật Ví dụ như Luật lao động, luật dân sự, luật thương mại…
Phân biệt chế định pháp luật và chế tài pháp luật
Chế định pháp luật:
Là tổng thể các quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ xã hội gần gũi, có cùng tính chất trong phạm vi mỗi ngành luật vốn bao gồm nhiều chế định. Ví dụ:Ngành luật dân sự có các chế định như chế định quyền sở hữu, chế định hợp đồng, chế định thừa kế..
Chế tài pháp luật:
Là một trong 3 bộ phận cấu thành của một quy phạm pháp luật (giả định, quy định, chế tài). Chế tài là bộ phận xác định các hình thức trách nhiệm pháp lý khi có hành vi vi phạm với những quy tắc xử sự chung được ghi trong phần quy định và giả định của quy phạm pháp luật. Căn cứ vào tính chất của nhóm quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh, chế tài được phân chia thành nhiều loại: chế tài hình sự, chế tài dân sự, chế tài hành chính….Việc áp dụng chế tài cũng phụ thuộc vào những đặc điểm của lợi ích mà pháp luật cần bảo vệ; căn cứ vào tính chất của hành vi vi phạm, mức độ thiệt hại và những vấn đề khác có liên quan (có ý nghĩa đối với tăng nặng hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình phạt)
Đọc thêm: Có mấy yếu tố cấu thành vi phạm pháp luật
Chế tài gồm có các hình thức:
Thứ nhất: Chế tài trừng trị (trong lĩnh vực hình sự)
Thứ hai: Chế tài khôi phục tình trạng pháp lý ban đầu (trong lĩnh vực hành chính, dân sự)
Thứ ba: Chế tài bảo vệ và chế tài bảo đảm (trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, dân sự) và chế tài vô hiệu hóa.
Chế tài là bộ phận không thể thiếu trong một quy phạm pháp luật, nhằm đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật; bảo đảm trật tự và an toàn xã hội. Chế tài thể hiện thái độ của nhà nước đối với những hành vi vi phạm pháp luật và có tác dụng phòng ngừa, giáo dục để bảo đảm việc tuân thủ pháp luật, góp phần thực hiện mục đích của nhà nước trong mọi lĩnh vực: chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh…trong từng giai đoạn cách mạng cụ thể.
Do đó có thể thấy bản chất của chế định và chế tài hoàn toàn khác nhau. Hai khái niệm này hoàn toàn khác nhau mà không hề đồng nhất với nhau. Nếu như chế định pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ xã hội gần gũi thì chế tài là hình thức trách nhiệm pháp lý khi có hành vi vi phạm với những quy tắc xử sự chung được ghi trong phần quy định và giả định của quy phạm pháp luật.
Trên đây là những nội dung mà chúng tôi muốn chia sẻ đến bạn đọc liên quan đến câu hỏi Chế định pháp luật là gì? Nếu có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến Chế định pháp luật là gì? Bạn đọc vui lòng liên hệ đến tổng đài 1900 6557 để được tư vấn trực tiếp. Xin cảm ơn!
Tìm hiểu thêm: Quy trình tư vấn pháp luật
