1. Tìm hiểu về khái niệm vật quyền
Khái niệm vật quyển bắt đầu được xây dựng trong luật La Mã và được biết dưới tên gọi jus ín re (quyền trên vật). Đây là một quyền được đòi hỏi trong một loại án kiện mà trong đó bị đơn không được xác định, gọi là actio in rem, phân biệt với loại án kiện mà trong đó bị đơn được xác định rõ lai lịch, gọi là acfio in personam. Tuy nhiên, luật La Mã không đưa ra được một định nghĩa hoàn chỉnh về vật quyền như đối với trái quyền (/us ad rem) (Xt. Trái quyền).
Lí thuyết vật quyền được hoàn thiện trong học thuyết pháp lÍ Latinh vào đầu thế kỉ XIX, sau khi Bộ luật Napôlêông ra đời, song song với sự hoàn thiện của lí thuyết về trái quyền.
Xem thêm: Vật quyền là gì
Có hai loại vật quyền:
1) Vật quyền chính là các vật cho phép người có quyền thụ hưởng các tiện ích vật chất của vật liên quan và việc thực hiện tác động một cách trực tiếp lên tình trạng vật chất của đối tượng. Luật la tinh ghi nhận khá nhiều quyền thuộc nhóm này: quyển sở hữu, quyền hạn chế việc thực hiện quyển sở hữu bất động gản (của người khác), quyển sở hữu bể mặt, quyển thuê đất dài hạn, quyển hưởng hoa lợi… Trừ quyển sở hữu, tất cả các quyền còn lại đều cho phép người có quyền khai thác lợi ích từ tài sản của người khác;
2) Vật quyền phụ là các vật quyền được thực hiện không phải nhằm thụ hưởng tiện ích vật chất của vật liên quan mà nhằm khai thác giá trị tiền tệ của vật đó. Các quyển này được gắn với một quyển chủ nợ nhằm tăng cường hiệu lực của quyền chủ nợ đó. Luật gọi chung các giao dịch làm phát sinh những quyền này là các biện pháp bảo đảm đối vật cho việc thực hiện nghĩa vụ.
Quyền trực tiếp trên đối tượng, quyền đối vật chỉ bao gồm hai yếu tố: con người, chủ thể của quyển và vật, khách thể của quyển. Vĩ đự: “Ông X có một chiếc xe máy”, quyền sở hữu của ông X đối với xe máy, một khi được xác lập, sẽ hoà nhập vào Xe máy: “chiếc xe máy đó là của ông X”. Để quyển sở hữu được thực hiện, chỉ cẩn có chủ sở hữu và vật, không cần có người thứ ba.
Các quyền đối vật khác là quyền được xác lập trên tài sản của người khác. Quyển đối nhân cũng được xác lập trên tài sản của người khác. Nhưng, quyền đối vật mà không phải là quyển sở hữu cho phép người có quyền tự mình thực hiện các quyền đối với tài sản của người khác đó, mà không cần có sự tham gia bằng hành động của người sau này; đối nhân đồi hỏi người có quyền ười có tài sản thực hiện nghĩa vụ giao tài sản hoặc lợi ích vật chất gắn liền với tài sản cho mình.
Đọc thêm: Mã định danh là gì? Cách tra cứu mã định danh cá nhân trên website chính phủ
Vật quyền có tính tuyệt đối đối kháng với tất cả mọi người (đối kháng erga omnes). Bất kì người nào cũng có nghĩa vụ tôn trọng việc thực hiện quyền năng của người có vật quyền đối với vật liên quan. Song, người có vật quyển chỉ có quyển đòi hỏi người khác phải tôn trọng vật quyền của mình, nghĩa là thực hiện nghĩa vụ không làm một việc, việc tôn trọng người có vật quyền không có quyền lấy tư cách đó để yêu cầu người khác làm một việc gì khác, nghĩa là có một hành vỉ tích cực, nhằm bảo đảm cho việc thực hiện vật quyền của mình.
Quyển đeo đuổi là hệ quả tự nhiên của vật quyền. Được thực hiện trực tiếp trên vật, quyển đối vật cho phép người có quyển chỉ quan tâm đến sự. tổn tại của vật mà không cẩn biết vật đang nằm trong tay ai. Chủ sở hữu có quyền kiện đòi lại tài sản thuộc quyền sở hữu của mình; chủ nợ nhận thế chấp có quyền yêu cầu kê biên và bán tài sản thế chấp để thu hồi nợ, dù ở thời điểm yêu cầu được đưa ra, tài sản có thể đã được người thế chấp bán cho người thứ ba và đang nằm trong sản nghiệp của » người sau này.
>> Xem thêm: Vật quyền là gì ? Quan hệ vật quyền là gì ? Cách phân loại vật quyền
Quyền ưu tiên cũng là một quyền của người có quyền đối vật, khả năng loại tất cả những người có quyển đối nhân (và cả những người có quyền đối vật xếp sau mình trong thứ tự đăng kí) ra khỏi cuộc chạy đua nhằm thực hiện các quyền đối với tài sản liên quan. Người mua tài sản, sau khi quyển sở hữu tài sản mua đã được chuyển mà tài sản chưa được giao, có quyền ưu tiên đối với tài sản so với các chủ nợ của người bán trong trường hợp người bán lâm vào tình trạng phá sản: nếu người mua tuyên bố nhận tài sản, thì các chủ nợ của người bán không có quyển yêu cầu kê biên tài sản đó, Quyển ưu tiên của người có quyền đối vật phát huy tác dụng rõ nét nhất trong trường hợp quyền đối vật mang tính chất của một biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ: người nhận thế chấp hoặc cầm cố có quyền ưu tiên được thanh toán bằng số tiền bán tài sản thế chấp hoặc cầm cố so với các chủ nợ không có bảo đảm của người thế chấp hoặc cầm cố.
Trong pháp luật Việt Nam có ghi nhận sự tồn tại của một số quyển mang ít nhiều tính chất cơ bản của vật quyển, song thuật ngữ vật quyển không được sử dụng trong các điều luật chứa đựng các quy tắc liên quan đến các quyền ấy. Hơn nữa, trong khung cảnh của pháp luật Việt Nam, chỉ một số quyển tương tự như vật quyển chính trong luật Latinh được thừa nhận, như quyền sở hữu, quyền sử dụng hạn chế bất động sản liền kể… mà không xây dựng các khái niệm vật quyền chính đặc biệt có nguồn gốc từ việc chia cắt quyền sở hữu như quyền hưởng hoa lợi… Riêng vật quyển phụ không được thừa nhận trong pháp luật thực định.
2. Quan hệ vật quyền là gì ?
Dựa vào cách thức thực hiện quyền, nghĩa vụ của các bên chủ thể, quan hệ pháp luật dân sự được chia thành quan hệ vật quyền và quan hệ trái quyền.
Quan hệ vật quyền là quan hệ mà bên có quyền bằng hành vi của chính mình thực hiện để thoả mãn lợi ích của mình. Quan hệ sở hữu là một ví dụ cho quan hệ vật quyền khi chủ sở hữu bằng hành vi của chính mình chiếm hữu, khai thác công dụng và định đoạt đối với tài sản của mình.
3. Bảo vệ quan hệ vật quyền theo luật dân sự
Đọc thêm: Nhà công vụ là gì? Những vấn đề pháp lý liên quan đến việc sử dụng nhà công vụ
Trong Bản thuyết minh sửa đổi Bộ luật Dân sự của Bộ Tư pháp đã chỉ ra những điểm mới trong quy định về bảo vệ người thứ ba ngay tình như trên là xuất phát từ các căn cứ sau đây:
Thứ nhất, để bảo đảm công bằng, hợp lý đối với người thiện chí, ngay tình và bảo đảm sự ổn định trong các quan hệ dân sự thì các Bộ luật Dân sự trên thế giới đều ghi nhận việc bảo vệ người thứ ba ngay tình trong giao dịch dân sự. Tuy nhiên, việc bảo vệ người thứ ba ngay tình theo nguyên tắc nào lại thuộc chính sách pháp luật của từng nước. Nhung nhìn chung, những nước quy định thời điểm xác lập, chấm dứt quyền sở hữu, vật quyền khác đối với bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu tính từ thời điểm đăng ký thì thường lựa chọn chính sách “hiệu lực công tín ” tức là, nếu người thứ ba ngay tình căn cứ vào việc tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền mà xác lập giao dịch thì người thứ ba ngay tình được bảo vệ;
>> Xem thêm: Sách Vật quyền trong pháp luật dân sự Việt Nam hiện đại (TS. Nguyễn Minh Oanh chủ biên)
Thứ hai, bảo vệ người thứ ba ngay tình trong trường hợp này sẽ đem lại nhiều lợi ích hơn, lâu dài, ổn định hơn cho các chủ thể, đặc biệt trong việc bảo đảm sự ổn định, minh bạch, công khai của nền kinh tế được vận hành theo quy luật thị trường, như:
1. Chủ sở hữu, người có vật quyền khác để hạn chế rủi ro pháp lý, bảo vệ được quyền, lợi ích của mình thì phải đi đăng ký tài sản;
2. Người thứ ba cũng quan tâm hơn đến việc áp dụng các biện pháp bảo đảm an toàn pháp lý, hạn chế rủi ro cho mình;
3. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền về đăng ký tài sản có trách nhiệm hơn về tính chính xác, minh bạch, công khai trong đăng ký tài sản.
Luật Minh Khuê (sưu tầm & biên tập)
Tìm hiểu thêm: Sơ yếu lý lịch là gì
